Τα ούλα αποτελούνται από μαλακό ιστό παρόμοιο με αυτόν του δέρματος, ο οποίος καλύπτει το οστό της γνάθου που στηρίζει τα δόντια. Όταν αυτά είναι υγιή αποτελούν ασπίδα που περιορίζει τα σημεία στα οποία μπορεί να εισχωρήσουν τα μικρόβια.
Τα υγιή ούλα έχουν συνήθως ανοιχτό ρόδινο χρώμα και συμπαγή σύσταση. Ανάλογα με το πάχος του επιθηλίου, την αγγειακή διήθηση και το βαθμό κερατινοποίησης τους, τα ούλα μπορούν να εμφανίσουν διακυμάνσεις στο χρώμα τους. Παράλληλα ανάλογα με το βαθμό εναπόθεσης της μελανίνης, εμφανίζονται λιγότερο (σε άτομα της καυκάσιας φυλής) ή περισσότερο (σε άτομα της αφρικανικής φυλής) μελαγχρωματικά. Κόκκινα και οιδηματώδη ούλα που αιμορραγούν κατά το βούρτσισμα, συνήθως υποδηλώνουν φλεγμονή και πάθηση των ούλων γνωστή ως ουλίτιδα.
Η ουλίτιδα προκαλείται από το σχηματισμό πλάκας κατά μήκος της γραμμής των ούλων. Η πλάκα απελευθερώνει τοξίνες που ερεθίζουν τα ούλα και προκαλούν φλεγμονή. Σ' αυτό ακριβώς το σημείο πρέπει να τονιστεί η αναγκαιότητα της αποτελεσματικής καθημερινής στοματικής υγιεινής στο σπίτι, με σωστό βούρτσισμα και χρήση νήματος ή μεσοδοντίων. Το βούρτσισμα δύο φορές την ημέρα (πρωί και βράδυ), είναι αυτό το οποίο θα απομακρύνει την οδοντική μικροβιακή πλάκα και θα εμποδιστεί ο σχηματισμός της και έτσι θα αποφευχθεί η απελευθέρωση τοξινών από τα μικρόβια τα οποία προκαλούν τη φλεγμονή των ούλων (ουλίτιδα).
Όταν η ουλίτιδα αφαιθεί χωρίς θεραπεία (χωρίς δηλαδή να γίνει καθαρισμός στο ιατρείο και χωρίς καθημερινή στοματική υγιεινή στο σπίτι, έτσι ώστε να απομακρυνθεί η οδοντική μικροβιακή πλάκα), μπορεί να εξελιχθεί περαιτέρω σε έναν τύπο φλεγμονής γνωστό ως περιοδοντίτιδα, η οποία επηρεάζει τους περιοδοντικούς (στηρικτικούς) ιστούς του δοντιού. Αυτό που συχνά παρατηρείται είναι υποχώρηση των ούλων και αποκάλυψη της ρίζας του δοντιού. Και η ουλίτιδα και η περιοδοντίτιδα αποτελούν διαφορετικές φάσεις της περιοδοντικής νόσου.
Στο αρχικό στάδιο της ουλίτιδας, αυτή μπορεί να αναχαιτιστεί με απλό καθαρισμό στον οδοντίατρο ανά εξάμηνο, παράλληλα με σωστή στοματική υγιεινή στο σπίτι δύο φορές την ημέρα (πρωί και βράδυ) και τη χρήση νήματος ή μεσοδοντίων.
Στο στάδιο της περιοδοντίτιδας, ανάλογα με τη βαρύτητα της νόσου, ο περιοδοντολόγος είναι αυτός ο οποίος θα αποφασίσει για το καταλληλότερο σχέδιο θεραπείας, ανάλογα με το εκάστοτε περιστατικό.
Άρα από τα παραπάνω γίνεται κατανοήτο ότι αν θέλουμε να διατηρήσουμε για όσο το δυνατόν περισσότερα χρόνια τα δόντια μας, είναι αναγκαία η προστασία της στηρικτικής βάσης αυτών (των ούλων, του οστού και του συνδετικού ιστού). Οι τακτικοί καθαρισμοί στον οδοντίατρο και η στοματική υγιεινή στο σπίτι δε γίνεται ούτε από συνήθεια, ούτε επειδή μας το έμαθαν οι γονείς μας, ούτε για αισθητικούς λόγους. Γίνεται για τη διατήρηση της υγείας των στηρικτικών-περιοδοντικών ιστών και κατ' επέκταση για τη διατήρηση των ίδιων των δοντιών.