Η οδοντική υπερευαισθησία είναι μία κατάσταση όπου προκαλείται ένας οξύς διαπεραστικός πόνος σε ένα ή περισσότερα δόντια μετά από ένα ερέθισμα κρύου, ζεστού, ξινού ή γλυκού ή κατά την επαφή. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να εκδηλωθεί πόνος ακόμη και με την αναπνοή κρύου αέρα.
Η αδαμαντίνη είναι η σκληρή οδοντική ουσία του δοντιού η οποία λειτουργεί σαν κάλυμμα και προστατεύει την ευαίσθητη υποκείμενη οδοντίνη. Στην οδοντίνη υπάρχουν τα οδοντινοσωληνάρια (μικροί οδοντικοί σωλινίσκοι), τα οποία επικοινωνούν με τον πολφό (νεύρο) του δοντιού. Μέσα στα οδοντινοσωληνάρια υπάρχουν απολήξεις του πολφού του δοντιού και υγρό. Όταν για οποιοδήποτε λόγο χαθεί το προστατευτικό στρώμα της αδαμαντίνης, η οδοντίνη εκτίθεται στη στοματική κοιλότητα. Τα διάφορα θερμικά ερεθίσματα προκαλούν μετακίνηση του υγρού στα οδοντινοσωληνάρια, η οποία με τη σειρά της προκαλεί τάση στις νευρικές απολήξεις του δοντιού, πράγμα το οποίο εκδηλώνεται ως πόνος και ευαισθησία που μπορεί να γίνουν πολύ εντονότερα σε ακραία θερμικά ερεθίσματα. Οι αιτίες της οδοντικής ευαισθησίας είναι οι εξής:
- Διάβρωση των δοντιών λόγω όξινης δίαιτας ή από χημικούς παράγοντες: Πώς όμως η κατανάλωση όξινων τροφών (πχ πορτοκάλια, λεμόνια, αναψυκτικά κλπ) μπορεί να προκαλέσει διάβρωση της αδαμαντίνης (σμάλτου); Το στόμα είναι ένα μη όξινο περιβάλλον. Το ph του σάλιου είναι ουδέτερο ή ελαφρώς αλκαλικό (περίπου 7,4), δηλαδή εντελώς αντίθετο από το ph των όξινων. Διαλύματα με ph μεγαλύτερο του 7 χαρακτηρίζονται αλκαλικά, ενώ με μικρότερο του 7 όξινα. Τα αναψυκτικά έχουν περίπου 3,5. Άρα είναι αρκετά όξινα με αποτέλεσμα να έχουν τη δυνατότητα να προκαλούν διάβρωση στην αδαμαντίνη. Για αυτόν ακριβώς το λόγο συνίσταται η μειωμένη κατανάλωση αυτών των κατηγοριών τροφίμων.
- Αποτριβή των δοντιών λόγω λανθασμένου τρόπου βουρτσίσματος που προκαλεί υφίζηση ούλων και έκθεση της οδοντίνης εξαιτίας οριζόντιων κινήσεων, υπερβολικής δύναμης βουρτσίσματος ή χρήση πολύ σκληρής οδοντόβουρτσας.
- Υφίζηση ούλων και περιοδοντίτιδα λόγω των εκτεθειμένων ριζών του δοντιού στη στοματική κοιλότητα.
- Βρουξισμός ο οποίος προκαλεί φθορά της αδαμαντίνης λόγω τριξίματος των δοντιών.
- Τερηδόνα η οποία καταστρέφει την αδαμαντίνη και σταδιακά φτάνει στην οδοντίνη, εκθέτοντάς την στο στοματικό περιβάλλον και δημιουργώντας ευαισθησία.
- Ραγισμένο ή σπασμένο δόντι ή σφράγισμα. Ένα βαθύ σφράγισμα ή σπάσιμο δοντιού που φτάνει στην οδοντίνη προκαλεί πόνο.
- Απόστημα. Όταν υπάρχει μόλυνση του πολφού (νεύρου) του δοντιού, εκδηλώνεται έντονη ευαισθησία.
- Λεύκανση. Η αλόγιστη χρήση χημικών λευκαντικών χωρίς την καθοδήγηση και την επίβλεψη του οδοντιάτρου μπορεί να προκαλέσει έντονη ευαισθησία στα δόντια. Η λεύκανση πρέπει πάντα να γίνεται σύμφωνα με την καθοδήγηση του οδοντιάτρου ώστε να αποφευχθούν και να αντιμετωπιστούν ανεπιθύμητα συμβάντα. Η ευαισθησία που μπορεί σε φυσιολογικά πλαίσια να εμφανιστεί με τη λεύκανση, είναι μικρή, δε χρήζει ιδιαίτερης αντιμετώπισης και παρέρχεται με την ολοκλήρωση της θεραπείας.
- Διάφορες οδοντιατρικές θεραπείες Οδοντιατρικές θεραπείες όπως ο καθαρισμός, η ριζική απόξεση , το σφράγισμα, το τρόχισμα δοντιών για κατασκευή γέφυρας ή στεφάνης (θήκης), μπορεί να δημιουργήσει προσωρινή ευαισθησία στα δόντια, η οποία παρέρχεται πολύ σύντομα.